η φωνή σου

η στήλη μας

Αλέξανδρος ο Μέγας

Alexander der Grosse

 DIAGORAS

ΔΙΑΓΟΡΑΣ
 ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ
 

Η νέα ρωσική κοινωνία
Του Φάνη Μαλκίδη, 14.1.2004

«Αισθάνομαι χάλια. Θα μου πείτε πως φταίει η αστάθεια που υπάρχει στη χώρα μας και γι αυτό ίσως σκέφτηκα να σας γράψω. Πράγματι. Δεν ξέρω σε τι να πιστέψω. Εμείς ξέρουμε κάποια πράγματα, οι εφημερίδες γράφουν κάποια άλλα, ενώ αυτό που ζούμε είναι εντελώς διαφορετικό. Δεν καταφέρνω να καταλάβω που βρίσκεται η αλήθεια. Πριν, μας μάθαιναν να πιστεύουμε στο λαμπρό μέλλον του κομμουνισμού, μας μεγάλωναν με το όνειρο να κτίσουμε μια χώρα δυνατή, ανθρώπινη που θα ήταν σεβαστή σε όλο τον κόσμο. Τώρα μας λένε πως όλα αυτά ήταν λάθος. Που βρίσκεται λοιπόν η αλήθεια; Μήπως έμεινε στο παρελθόν; Μήπως πρέπει να σταματήσει η χώρα μας να πηγαίνει προς τη νέα κατεύθυνση, προς το άγνωστο; Η μήπως είναι ήδη πολύ αργά; Γράφω το γράμμα και αναρωτιέμαι: Ποιος θα απαντήσει στις ερωτήσεις μου; 'Αλλωστε δεν πιστεύω πια σ' αυτά που γράφονται στις εφημερίδες. Σας γράφω, μαζί με τη φίλη μου, από τη φυλακή. Τώρα είμαστε μέσα για μια υπόθεση κλοπής: κλέψαμε τέσσερα γιαούρτια, δύο ψωμιά και δώδεκα πιροσκί», Galia και Natacha, 17 χρονών.
Irina Nikitina: Iounocheskaia gazeta (Εφημερίδα των Νέων), 1998.

Εισαγωγικά
Η σημερινή παρακμή της Ρωσίας είναι αδιαμφισβήτητη. Οργανωμένο έγκλημα, διαφθορά, κοινωνικές ανισότητες, άγριος καπιταλισμός, μετανάστευση που αγγίζει τα όρια του αφανισμού, αποτελούν μερικές όψεις της σημερινής ρωσικής κοινωνίας. Ρωσική κοινωνία που εναποθέτει τις (τελευταίες) ελπίδες της στον Πούτιν, για το οποίο η λατρεία έχει ξεπεράσει τα συνήθη όρια για ένα πρόεδρο κόμματος ή χώρας. Οι ικανότητές τους που αγγίζουν τη μεταφυσική έχουν γίνει θέμα σε τραγούδι δημοφιλούς ροκ συγκροτήματος της χώρας.

Το οργανωμένο έγκλημα
Ένα είδος μαφίας, κατά τα πρότυπα των διεθνών συμμοριών, έχει εμφανιστεί και επικρατήσει ιδιαίτερα στα μεγάλα αστικά κέντρα. Η μεγάλη πλειονότητα των θυμάτων της μαφιόζικης τρομοκρατίας είναι επίσης μαφιόζοι, επιχειρηματίες, βουλευτές συνδεδεμένοι με μεγάλα οικονομικά συμφέροντα και δημόσια πρόσωπα. Από το 1992 αυξήθηκαν αισθητά οι φόνοι σε ξεκαθαρίσματα λογαριασμών μεταξύ συμμοριών, τριπλασιάστηκαν οι απαγωγές επιχειρηματιών και συγγενικών τους προσώπων, αυξήθηκαν οι δολοφονίες και οι κλοπές όπλων. Σε 4.000 ανέρχονται οι οργανωμένες συμμορίες που δρουν στη Ρωσία εκ των οποίων οι 20 στη Μόσχα. Η μαφία εισαγόμενη και ενδημική, οργανωμένη και περιστασιακή, κυριαρχεί σε όλες τις εκφάνσεις του κοινωνικού βίου, ακόμη και ο Γέλτσιν το Φεβρουάριο του 1993 δήλωσε ότι, «το οργανωμένο έγκλημα κατέστη ο μεγαλύτερος κίνδυνος για την κοινωνία μας».

Όσον αφορά τα γενεσιουργά αίτια του προβλήματος δύο είναι οι ερμηνείες που προβάλλονται στη Ρωσία. Η πρώτη προέρχεται από τους υποστηρικτές των φιλελεύθερων μεταρρυθμίσεων που αποδίδουν «την έξαρση της εγκληματικότητας στη διαφθορά που εξέθρεψε επί χρόνια ατιμώρητη η αυθαιρεσία και η αδιαφορία της παλιάς νομενκλατούρας, ενώ οι τότε νομείς της εξουσίας μετασχηματίζονται για να διατηρήσουν με νέες μεθόδους τα κεκτημένα. Η δεύτερη ερμηνεία προέρχεται από τους υποστηρικτές του σοβιετικού συστήματος, οι οποίοι θεωρούν ότι η διαδικασία ολοκλήρωσης ανακατανομής του κεφαλαίου, κάτω από συνθήκες καπιταλισμού ζούγκλας είναι άρρηκτα συνυφασμένη με την εγκληματικότητα και την παρανομία, δηλαδή το οργανωμένο έγκλημα αποτελεί καρπό του καπιταλισμού.

Η έξαρση του εγκλήματος πλήττει, εξίσου τον πληθυσμό, εκβιασμοί, κλοπές, απαγωγές, δολοφονίες, ξυλοδαρμοί, βιασμοί κ.ά. είναι οι μορφές βίας που ασκούνται από μικροσυμμορίες ή μεμονωμένα άτομα για την απόκτηση μικροποσών. Ο πόλεμος και η ανέχεια ευνοούν την εξάπλωση της εγκληματικής δράσης σε κάθε περιοχή τόσο από άτομα που κάποτε επέβαλλαν την τάξη και το νόμο, όσο και από πολίτες που υπό άλλες συνθήκες δεν θα προέβαιναν σε τέτοιου είδους πράξεις.

Η κοινωνία της εξαθλίωσης
Σήμερα στη Ρωσία υπάρχει σημαντική αύξηση της θνησιμότητας (παιδικής και ενηλίκων), των εργατικών ατυχημάτων, των δολοφονιών και των αυτοκτονιών, των μολυσματικών νόσων και των ψυχοπαθειών. Η συνάρτηση της οικονομικής εξαθλίωσης με το έγκλημα είναι έκδηλη. Από το 1992 έχουν εξαφανισθεί στη Μόσχα πάνω από 10.000 ιδιοκτήτες ιδιωτικοποιημένων διαμερισμάτων (γέροι, φρενοβλαβείς, αλκοολικοί), αφού πρώτα τους αποσπάσθηκε η υπογραφή τους σε συμβόλαια μεταβιβάσεων. Ο δείκτης αυτοκτονιών παιδιών αυξήθηκε κατά 73% στο διάστημα 1996 με 1998, 50.000 παιδιά κάθε χρόνο καταφεύγουν στα ναρκωτικά, 2.000 είναι ήδη αλκοολικά, 3.000 έχουν κακοποιηθεί μέχρι θανάτου από τους γονείς τους και 3.500 έχουν δεχθεί σεξουαλικές επιθέσεις, σύμφωνα με στοιχεία του Υπουργείου Εξωτερικών.

Η κοινωνία, η πολιτική, η διαπλοκή και ο μαύρος χρυσός
H Ρωσία σήμερα, λόγω της κληρονομιάς της κομμουνιστικής περιόδου αλλά και λόγω του τρόπου με τον οποίο έγινε η μετάβαση στην οικονομία της αγοράς, αντιμετωπίζει πολλά προβλήματα. Μια κατηγορία προβλημάτων είναι πολιτικά και έχουν σχέση με τις δυσκολίες που υπάρχουν στην προσπάθεια να επικρατήσουν η δημοκρατία και ο νόμος.

Η υπόθεση της εταιρείας πετρελαίων Yukos είναι μία όψη της νέας κοινωνίας που διαμορφώθηκε στη Ρωσία μετά το 1992. Επιχειρηματίας γέννημα-θρέμμα της «κλεπτοκρατίας» του Γέλτσιν, ο Χανταρκόφσκι γίνεται ο πλουσιότερος Ρώσος πολίτης σε λιγότερο από δέκα χρόνια με περιουσία που ξεπερνάει τα 8 δισ. δολάρια. Ο όμιλός του, μεταξύ των τεσσάρων μεγαλύτερων πολυεθνικών πετρελαιοειδών στον κόσμο, απασχολεί 200.000 άτομα και παράγει τα 2,3 από τα 8,5 εκατομμύρια βαρέλια της ημερήσιας παραγωγής πετρελαίου της Ρωσίας, δηλαδή το 20% της ρώσικης παραγωγής. Έχει όμως αξία να αναφερθεί ο τρόπος διασποράς των μεγάλων «πακέτων» μετοχών του ομίλου Χανταρκόφσκι: Ολόκληρος ανήκει σε υπεράκτιο «τραστ» με μια τράπεζα, τη «Menatap», σαν «holding company». Ο Χανταρκόφσκι κατέχει το 9% του «Menatap Group», από 7% δύο άλλα φυσικά πρόσωπα, από τα οποία ο ένας φυγόδικος, ένα 25% διάφοροι «αλλοδαποί» και το υπόλοιπο οι υπεράκτιες «Yukos Universal» και «Hulley Enterprize», με έδρα τη νήσο Μαν και την Κύπρο αντίστοιχα. Πως όμως βρέθηκε το «πακέτο» των 12 δισ. ευρώ στο θησαυροφυλάκιο του τραπεζίτη Τζέικομπ Ρότσιλντ, της γνωστής οικογένειας, είναι μία μικρή λεπτομέρεια. Ανάλογη πορεία έχει και ο Ρόμαν Αμπράμοβιτς, πιο γνωστός ως ιδιοκτήτης της βρετανικής ποδοσφαιρικής ομάδας της Τσέλσι, του οποίου ο όμιλος Sibneft, θα συγχωνευόταν με τη Yukos με 40 δισ. δολάρια ενεργητικό. Ο Αμπράμοβιτς, που κατέχει το 92% της Sibneft βρισκόταν σε διαπραγματεύσεις με την Exxon-Mobil, μετά όμως το ναυάγιο λόγω της δίωξης του Χανταρκόφσκι από τον Πούτιν, σειρά η Chevron-Texaco, και η Total.

Για την κατάσταση στη ρωσική οικονομία αποκλειστικά υπεύθυνος θεωρείται ο Γιέλτσιν, ο οποίος κατηγορείται ότι διέπραξε δύο τεράστια λάθη. Το πρώτο ήταν ότι δημιουργήθηκαν κίνητρα όχι για την ανάπτυξη αλλά για να λεηλατηθούν περιουσιακά στοιχεία του κράτους, το άλλο ότι δεν χρησιμοποιήθηκαν τα θετικά στοιχεία που άφησε πίσω του ο κομμουνισμός. Ο Γιέλτσιν σήμερα βιώνει την ελευθερία του (και τη «χρήση» των δολαρίων του) που διαπραγματεύτηκε με τον Πούτιν προκειμένου να παραδώσει την εξουσία.

Αντί συμπερασμάτων: Ο Πούτιν και οι Ρώσοι Ρομπέν των Δασών

Σύμφωνα με το «δόγμα Πούτιν», η ελεύθερη αγορά δεν επεκτείνεται πέρα από τη δυνατότητα του ιδιωτικού τομέα να διαχειρίζεται τον εθνικό πλούτο, ο οποίος δεν παύει να ανήκει στο λαό και να ελέγχεται από το κράτος. 'Αλλωστε πετρέλαιο-φυσικό αέριο είναι η βάση της οικονομίας και κύρια πηγή συναλλάγματος και δημόσιων εσόδων της χώρας.

Ο Χαντορκόφσκι (και άλλοι ) είχε ήδη αρχίσει να δημιουργεί μια πολιτική μηχανή παράλληλα με την οικονομική αυτοκρατορία Για τον λόγο αυτό έπρεπε να διευθετηθεί το θέμα των «ιδιωτικοποιήσεων», που είναι η ρίζα της μεγάλης ανισότητας. Ο Πούτιν και οι συνεργάτες του ήθελαν πάση θυσία να ρυθμίσουν πριν τις προεδρικές εκλογές του Μαρτίου τέτοια προβλήματα. Βεβαίως τέτοιες θεαματικές κινήσεις όπως η δικαστική δίωξη εναντίον του Χαντορκόφσκι δεν θα εξαφανίσουν τις ανισότητες, ούτε θα δημιουργήσουν μια νέα μεσαία τάξη. Θα αποτελούσαν, όμως ένα βήμα για την αποκατάσταση των αδικιών που συντελέστηκαν επί Γιέλτσιν και θα μείωναν τον τεράστιο κίνδυνο που αποτελεί ο ρόλος του χρήματος στην πολιτική ζωή της Ρωσίας.

Αυτό εξέφρασε η κοινωνία στις πρόσφατες βουλευτικές εκλογές, δηλαδή την εντολή προς τον Πούτιν για πάταξη της διαφθοράς και της λεηλασίας του ρωσικού πλούτου.

Η συντριπτική νίκη της «Ενιαίας Ρωσίας» του Πούτιν, μαζί με την άνοδο των κομμάτων που βάζουν το «έθνος μπροστά», και ταυτόχρονα ο καταποντισμός των «δημοκρατών» (Τσουμπάις, Νεμτσόφ), δίνουν το στίγμα μιας κοινωνίας που δεν έχει πάψει να ονειρεύεται άλλες εποχές, ίσως γιατί δεν είχε εναλλακτική λύση. Τα κόμματα που η Δύση χαρακτηρίζει «δημοκρατικά» δεν είναι παρά οι εκπρόσωποι μιας ελίτ που προήγαγε το άγριο καπιταλισμό των 100 και των 500 ημερών επί Γέλτσιν. Η απέχθεια των Ρώσων προς το κόμμα του Τσουμπάις, του ανθρώπου που διευκόλυνε το σφετερισμό κρατικής περιουσίας, φάνηκε στην κάλπη. Την ίδια ώρα ο Πούτιν, με το κύρος της πολιτικής ομάδας, που κήρυξε πόλεμο στη διαφθορά, έδινε μια εντελώς διαφορετική εικόνα της εξουσίας, λιγότερο μισητή και πιο πατριωτική, άσχετα αν ο ΟΑΣΕ χαρακτήριζε τις εκλογές «ελεύθερες αλλά όχι δίκαιες» και από κοντά και οι ΗΠΑ υιοθετούσαν τη διαπίστωση αυτή.

Σήμερα στη Ρωσία, εν μέσω φτώχειας, οργανωμένου εγκλήματος και αλλαγής της κοινωνικής δομής, υφίστανται μία μεγάλη αντιπαράθεση. Οι πρώην γραφειοκράτες του σοβιετικού καθεστώτος, που παρέμειναν στην εξουσία, πλουτίζοντας από τις «ιδιωτικοποιήσεις» του Γιέλτσιν, μαζί με τη νέα γενιά νεόπλουτων, κυνηγιούνται από τους πρώην συντρόφους τους του Κρεμλίνου και της KGB, οι οποίοι κρατούν την εξουσία. Η συνέχεια το Μάρτιο, στην εισαγγελία και τις φυλακές της Μόσχας, στο Κρεμλίνο του πρώην πράκτορα, στις ανάγκες της Δύσης και στις κάλπες της χώρας.

fmalkidis@yahoo.com

Όταν "κοιμάσαι" άλλος γράφει ιστορία
ο μετανάστης

 Εμείς το αραχάνθος τα σκορπίδια, οι διάττοντες, επιβήτορες στη ξένη γη, μέσα στο σκοτάδι της μέρας, στ' αχνάρια του Διογένη, με τη βούληση μας, να θεμελιώσουμε την υποδομή του ελληνικού οράματος. Να βρούμε τη χαμένη μας ταυτότητα...!
Μάγειρας

 Όποιος ελέγχει το παρόν,
ελέγχει και το παρελθόν.
 Όποιος ελέγχει το παρελθόν,
"καθορίζει" το μέλλον
George Orwell

Θερμοπύλες
Κ.Καβάφης 1903

Τιμή σ' εκείνους όπου στην ζωή των
Ώρισαν και φυλάγουν Θερμοπύλες
Ποτέ απ' το χρέος μη κινούντες.
Δίκαιοι κ' ίσιοι σ' όλες των τες πράξεις.
Αλλά με λύπη κιόλας κι ευσπλαχνία.
Γενναίοι οσάκις είναι πλούσιοι, κι όταν
Είναι πτωχοί, πάλ' εις μικρόν γενναίοι,
Πάλι συντρέχοντες όσο μπορούνε.
Πάντοτε την αλήθεια ομιλούντες,
πλην χωρίς μίσος για τους ψευδομένους.
Και περισσότερη τιμή τους πρέπει
Όταν προβλέπουν (και πολλοί προβλέπουν)
Πως ο Εφιάλτης θα φανεί στο τέλος.
Κ΄ οι Μήδοι επί τέλους θα διαβούνε.
(θα ξεσκεπαστούνε)
ο σχολιαστής

Το κείμενο εκφράζει την άποψη του συγγραφέα
κεντρική σελίδα

 ΑΡΧΕΙΟ

Ούλε τε καί μάλα χαίρε, θεοί δέ τοι όλβια δοίεν
Νά είσαι καλά καί νά χαίρεσαι, οι θεοί δέ νά σού δίδουν ευτυχία. (Οδύσσεια Ω 402.)