η φωνή σου

η στήλη μας

Αλέξανδρος ο Μέγας

Alexander der Grosse

 DIAGORAS

ΔΙΑΓΟΡΑΣ
 ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ
 

H καταστροφή του 1453, «έκφραση της θέλησης του θεού»
ΕΛΕΝΗ ΓΛΥΚΑΤΖΗ ΑΡΒΕΛΕΡ

Κατά την περίοδο του Βυζαντινού θεοκρατικού καθεστώτος τα πιο εκλεκτικά μυαλά, θρεμμένα με πνευματικές παραδώσεις της Αυτοκρατορίας , θα καταφύγουν με μανία στη μελέτη της αρχαίας σκέψης, της λογοτεχνίας και της φιλοσοφίας. Αρέσκονταν στο να υπογραμμίζουν το μεγαλείο του πνεύματος της κλασσικής Ελλάδας, του οποίου ήθελαν επίμονα να θεωρούνται συνεχιστές του.. Θα έλεγε κανείς ότι μέσω αυτής της φυγής προς την αίγλη του παρελθόντος, ζητούσαν να ξεχάσουν τις συμφορές του παρόντος και τις αβεβαιότητες του μέλλοντος.

Το καλύτερο παράδειγμα αυτού του αρχαΐζοντος πνεύματος, που μας άφησε μια ενδιαφέρουσα παραγωγή και που σημάδεψε την ολότητα σχεδόν των λαϊκών διανοουμένων της Κων/πολης και του Μιστρά παραμένει χωρίς καμιά αμφιβολία ο Γεμιστός ο Πλήθων.

Απέναντι σε αυτό το ρεύμα διαφωτισμού αντιπαρατίθεται ένα λαϊκό ρεύμα με στάση καθαρά αντιλατινική που στόχος παραμένει πάνω από όλα η εκκλησία της Ρώμης. Το μίσος εναντίον της λατινικότητας συνδαυλίζεται από τον αντιενωτικό κλήρο που ο καλύτερος εκπρόσωπος του είναι ο πατριάρχης Γεννάδιος ο πιο άγριος πολέμιος της ελληνικής ανανέωσης. Δεν είναι καθόλου εκπληκτικό ότι οι εκπρόσωποι του αρχαΐζοντος ρεύματος αναζητούν την προσέγγιση με την ρώμη και την δύση, ενώ εκείνο του εκκλησιαστικού ρεύματος τυφλωμένοι από το ελληνικό-αντιλατινικό τους πάθος, δεν διστάζουν να προσεγγίζουν τους τούρκους. Όλα αυτά δείχνουν την τύφλωση που είχε πάθει η εκκλησία ο λαός και η ίδια η βυζαντινή κυβέρνηση, που πείσθηκε στο τέλος ότι οι λόγοι της εκκλησίας όφειλαν να υπερισχύσουν πάνω στους λόγους και το συμφέρον του κράτους. Όπως ξέρουμε το αποτέλεσμα ήταν η καταστροφή του 1453 από την οποία χρειάστηκε πάνω από τέσσερις αιώνες για να συνέλθει ο ελληνικός λαός. Ο λαός που κατέληξε να δεχτεί τις αδιάλεχτες και παθιασμένες θέσεις της ορθόδοξης εκκλησίας. Μπροστά στην έκταση της καταστροφής θυμήθηκαν ότι η ήτα ήταν έκφραση της θέλησης του θεού. Η βιβλική θεωρεία για την ήτα, θεωρούμενη ως η δίκαιη τιμωρία που υπαγορεύτηκε από τον θεό μπορούσε να εξηγήσει τα ατυχήματα της αυτοκρατορίας και να συγκρατήσει τον λαό πιστό στο κήρυγμα της εκκλησίας του. Αυτή η θεωρεία μπορούσε να καθησυχάσει τα πνεύματα που είχαν εμπιστοσύνη στην τύχη που τους είχε επιφυλαχτεί στο Υπερπέραν και να κάνει έτσι υποφερτό το ανυπόφερτο παρόν.

Πράγματι η θεωρία για την ήτα στηρίζονταν στην βιβλική παράδοση που όπως είδαμε επέμενε ότι η οργή του θεού θα χτύπαγε τον αγαπημένο του, λαό αν απομακρυνόταν από τον ορθό δρόμο. Με αυτήν την πεποίθηση κάθε απόπειρα να αναληφθεί οποιαδήποτε δράση για αποφυγή του χειρότερου, κάθε προσπάθεια απλούστατα για την σωτηρία η πιο περιορισμένα για το συμφέρον της χώρας, απέβαινε μάταιη και ανώφελη, μιας και η κρίση του θεού ήταν οριστική και αμετάκλητη.

Το Βυζάντιο όφειλε να χαθεί για να αποπλύνει τα αμαρτήματά του. Αυτή ήταν η θεία βούληση και τίποτε δεν μπορούσε να εμποδίσει την εκπλήρωσή της, και η κάθε προσέγγιση με τους τούρκους δεν ήταν καταδικαστέα αφού μέσα σε αυτό το πλαίσιο οι τούρκοι εμφανίζονταν το μέσο για την εκπλήρωση της θείας βούλησης. Ας θυμηθούμε σχετικά ότι ο πατριάρχης Γεννάδιος διέταξε να καούν τα έργα του φιλοσόφου Πλήθωνα Γεμιστού.

Κατά την περίοδο αυτή του Βυζαντίου η εσχατολογική λογοτεχνία για το τέλος του πολιτισμένου κόσμου και την βασιλεία του αντίχριστού γνωρίζει μια ιδιαίτερη άνθιση. Οι βυζαντινοί, ο νέος περιούσιος λαός και η Κωνσταντινούπολη, η νέα Ιερουσαλήμ, θα απαλύνουν με την θυσία τους τα αμαρτήματα όλου του κόσμου. Προτιμούν να εκβαρβαριστούν παρά να εκλατινιστούν, γιατί μόνον ο εκβαρβαρισμός του μόνου πολιτισμένου λαού του κόσμου, του Βυζαντινού, σημαίνει το τέλος της ιστορίας.

Δεκέμβριος 2003

Προώθηση κειμένου, Stylianos Takas

stytakas@otenet.gr

Όταν "κοιμάσαι" άλλος γράφει ιστορία
ο μετανάστης

 Εμείς το αραχάνθος τα σκορπίδια, οι διάττοντες, επιβήτορες στη ξένη γη, μέσα στο σκοτάδι της μέρας, στ' αχνάρια του Διογένη, με τη βούληση μας, να θεμελιώσουμε την υποδομή του ελληνικού οράματος. Να βρούμε τη χαμένη μας ταυτότητα...!
Μάγειρας

 Όποιος ελέγχει το παρόν,
ελέγχει και το παρελθόν.
 Όποιος ελέγχει το παρελθόν,
"καθορίζει" το μέλλον
George Orwell

Θερμοπύλες
Κ.Καβάφης 1903

Τιμή σ' εκείνους όπου στην ζωή των
Ώρισαν και φυλάγουν Θερμοπύλες
Ποτέ απ' το χρέος μη κινούντες.
Δίκαιοι κ' ίσιοι σ' όλες των τες πράξεις.
Αλλά με λύπη κιόλας κι ευσπλαχνία.
Γενναίοι οσάκις είναι πλούσιοι, κι όταν
Είναι πτωχοί, πάλ' εις μικρόν γενναίοι,
Πάλι συντρέχοντες όσο μπορούνε.
Πάντοτε την αλήθεια ομιλούντες,
πλην χωρίς μίσος για τους ψευδομένους.
Και περισσότερη τιμή τους πρέπει
Όταν προβλέπουν (και πολλοί προβλέπουν)
Πως ο Εφιάλτης θα φανεί στο τέλος.
Κ΄ οι Μήδοι επί τέλους θα διαβούνε.
(θα ξεσκεπαστούνε)
ο σχολιαστής

 ΑΡΧΕΙΟ