"'Αντρες σαν τον 'Αρη Βελουχιώτη είναι ζήτημα αν γεννιέται ένας κάθε εκατό χρόνια»
Παναγιώτης Κανελλόπουλος. Πρώην Πρωθυπουργός και Ακαδημαϊκός

Πέρασαν εξήντα χρόνια από την 19^η Ιουνίου του 1945. Κείνη τη μέρα στην χαράδρα της Μεσούντας, έπεσε η αυλαία σε μια σύγχρονη ελληνική τραγωδία. Εκεί, σ' αυτήν την άγρια χαράδρα, ο πρωτοκαπετάνιος του ΕΛΑΣ, ο 'Αρης Βελουχιώτης, ο θρύλος της ελληνικής Αντίστασης, έπεφτε δολοφονημένος από τους άγριους διώχτες του.

Πολλά έχουν γραφτεί για τις τελευταίες στιγμές του μεγάλου αρχηγού. Όμως η ιστορία δυστυχώς δεν έχει ξεκαθαρίσει τι ακριβώς έγινε κείνο το πρωινό στην χαράδρα της Μεσούντας. Ένας συγκερασμός των γεγονότων αλλά και η παρουσία κάποιων κομμουνιστών μέσα στους διώχτες του, μαρτυρούν ότι η τότε ηγεσία του ΚΚΕ δεν είναι ανεύθυνη για ό,τι έγινε κείνο το πρωινό σε κείνη την χαράδρα. Και δεν μπορούν πια να λένε ότι ο 'Αρης αυτοκτόνησε. Ο 'Αρης δολοφονήθηκε. Και δεν έχει σημασία ποιος τον σκότωσε αλλά ποιος έβαλε τους διώχτες του στα ίχνη του για να τον δολοφονήσουν.

Η αντίστροφη μέτρηση για την δολοφονία του 'Αρη Βελουχιώτη άρχισε αμέσως μετά την υπογραφή της Συμφωνίας στην Βάρκιζα.

Στις 12 Φεβρουαρίου του 1945 υπογράφεται η Συμφωνία της Βάρκιζας. Οι μάχες του Δεκέμβρη έχουν τελειώσει άδικα για την Αντίσταση. Η Αθήνα έχει χαθεί και μαζί της χάθηκε κάθε ελπίδα των Αντιστασιακών για μια καλύτερη τύχη. Η Συμφωνία που υποχρεώνεται να υπογράψει η ηγεσία του ΚΚΕ, κάθε άλλο παρά τους εξασφαλίζει ακόμη και αυτή την ίδια την ζωή τους.

H υπογραφή αυτής της Συμφωνίας βρήκε αντίθετο τον 'Αρη, που όχι μόνο δεν πειθάρχησε αλλά επιχείρησε, ενάντια στις αποφάσεις του κόμματος, να συνεχίσει τον ένοπλο αγώνα. Επικεφαλής μιας μικρής ομάδας πιστών συντρόφων του βρίσκεται στα βουνά από όπου προσπαθεί να πείσει το κόμμα ότι πρέπει να συνεχιστεί ο αγώνας. Με γράμματά του προς την ΚΕ (Σιάντος - Ιωαννίδης) προσπαθεί να τους επιστήσει την προσοχή στα λάθη που έγιναν με την υπογραφή της Συμφωνίας της Βάρκιζας και τις παγίδες που αυτή κλείνει μέσα στα άρθρα της.

«...Η Συμφωνία της Βάρκιζας, τους γράφει, εγκαθιδρύει καθεστώς βίας με την αναστολή των Συνταγματικών άρθρων για τις ατομικές ελευθερίες.....μπορεί πάντοτε να παραβιάζεται σε όφελος της Αντίδρασης και σε βάρος του λαού....και να διαιωνίζει έτσι τον Εμφύλιο..» Και τους καλεί να συνεχίσουν τον αγώνα.

Aρχές Μαρτίου του '45 ο Σιάντος του γράφει.

Μάταια όλα. Αρνιέται να καταθέσει τα όπλα. Και μια τέτοια απειθαρχία από τον πρωτοκαπετάνιο της Αντίστασης είναι γεγονός ότι θα τίναζε την Συμφωνία της Βάρκιζας στον αέρα.

Χαρισματικός τύπος ο 'Αρης είχε εξαιρετικές ηγετικές και πολιτικές ικανότητες. Κατά το εξάμηνο περίπου διάστημα της παραμονής του στην Πελοπόννησο ο 'Αρης επιτέλεσε ένα τεράστιο οργανωτικό και πολεμικό έργο. Κι' αυτό ήταν κάτι που ενόχλησε φοβερά τα καταχθόνια σχέδια των 'Αγγλων. Έτσι μετά την Συμφωνία της Καζέρτας στις 26 Σεπτεμβρίου του '44 ο Σκόμπυ απαιτεί την αποχώρησή του από την Πελοπόννησο και ο 'Αρης επιστρέφει στην Ρούμελη. Εκεί, μη πειθαρχώντας στις αποφάσεις της ΚΕ του ΚΚΕ ιδρύει τον Νέο ΕΛΑΣ με σκοπό να συνεχίσει τον αγώνα εναντίων των 'Αγγλων αυτή τη φορά.

Ο ’ρης ήταν ο μόνος από όλη την ηγεσία του ΚΚΕ κείνης της εποχής που είχε την ικανότητα να προβλέψει ποιος θα ήταν ο ρόλος των 'Αγγλων στην Ελλάδα μετά το τέλος του πολέμου. Στις 22 Σεπτεμβρίου του '43 σε επιστολή του προς το Πολιτικό Γραφείο της ΚΕ του ΚΚΕ έγραφε. « Οι 'Αγγλοι θα επιβάλουν ένα φασιστικό καθεστώς με άλλο όνομα, αν τους αφήσουμε να επικρατήσουν.» Και όλα έγιναν όπως τα είχε προβλέψει.

Ήταν ο μόνος που είχε προβλέψει ότι μετά την απελευθέρωση ο λαός θα αναγκαζόταν οπωσδήποτε να υπερασπίσει με τα όπλα τις κατακτήσεις του. Είχε προβλέψει πως θα ήταν αναπόφευκτη η ένοπλη σύγκρουση του ΕΛΑΣ με τους 'Αγγλους ιμπεριαλιστές. Και ο Δεκέμβρης του '44 τον δικαίωσε.

Στις αρχές του Ιούνη του 1942 ο 'Αρης Βελουχιώτης κάνει την πρώτη του αντιστασιακή εμφάνιση στη Δομνίστα της Ευρυτανίας με μια ομάδα από εννιά συντρόφους του. Αυτή ήταν η δύναμης του ΕΛΑΣ σαν πρωτοξεκίνησε. Τρία χρόνια αργότερα ο ΕΛΑΣ αριθμούσε 50 χιλιάδες μαχητές. Ήταν επόμενο όλα αυτά να δημιουργήσουν πάρα πολλούς εχθρούς στον πρωτοκαπετάνιο. Ακόμη και σήμερα δεν είναι λίγοι αυτοί, ιδιαίτερα από τον χώρο της αντίδρασης, επώνυμοι αλλά και απλοί άνθρωποι, που αφήνουν το μίσος τους για τον 'Αρη να χύνεται σε μια βρωμερή λάσπη. Μια λάσπη που οπωσδήποτε γυρίζει πάνω τους. Από τον χώρο της αριστεράς ο πλέον επικίνδυνος εχθρός του 'Αρη αποδείχτηκε ότι ήταν ο Γενικός Γραμματέας του ΚΚΕ, Νίκος Ζαχαριάδης.

Με την είσοδο των Γερμανών στην Ελλάδα τον Απρίλη του '41 ο Ζαχαριάδης βρίσκεται στις φυλακές της Κέρκυρας. Για άγνωστους λόγους δεν προσπαθεί να δραπετεύσει, όπως έκαναν πάρα πολλοί άλλοι κρατούμενοι κομμουνιστές. Μένει εκεί σαν να περιμένει την μοίρα του ή σαν να ακολουθεί κάποιο σχέδιο. Οι ελληνικές αρχές άγνωστο για ποιο λόγο τον παραδίδουν στους Γερμανούς οι οποίοι τον κλείνουν στο στρατόπεδο του Νταχάου. Στο στρατόπεδο από όπου πολύ δύσκολα κανείς γύριζε πίσω στη ζωή. Ο Ζαχαριάδης όμως θα γυρίσει.

Στις αρχές Μαΐου του '45 ο 'Αρης με τους συντρόφους του, κυνηγημένος βρίσκεται στα ελληνοαλβανικά σύνορα σε μια προσπάθεια να περάσει στην Αλβανία. Μάταια όμως. Χωρίς κάποιο επίσημο χαρτί από το κόμμα δεν θα μπορέσει ποτέ να περάσει τα σύνορα της σωτηρίας. Και το κόμμα, αυτό το χαρτί, δεν θα του το δώσει ποτέ. Εκεί πάνω, στα σύνορα με την Αλβανία, θα φτάσει η μεγάλη είδηση. «Ο Ζαχαριάδης ζει και γυρίζει στην Ελλάδα.»

Η είδηση εκείνη ανατάραξε τον 'Αρη Βελουχιώτη. Πίστεψε πως σαν έφτανε στην Ελλάδα ο Ζαχαριάδης θα ξέσκιζε την Συμφωνία της Βάρκιζας και θα έδινε το σύνθημα του νέου αγώνα. Πίστεψε πως θα μπορούσε να έρθει σε μια επαφή με τον αρχηγό.

Ή πρώτη δουλειά του 'Αρη, σαν έμαθε το νέο αυτό, ήταν να αφήσει τους περιπάτους μπρος στα Αλβανικά σύνορα και να κατέβει προς την Θεσσαλία. Γνώριζε πως το καλύτερο μέρος για να μπορέσει να έχει κάποια επαφή με την Αθήνα ήσαν τα Τρίκαλα. Και παρ' όλο που τα μέρη δεν του ήσαν γνωστά και επομένως ήταν κάπως επικίνδυνη η παραμονή τους εκεί, ο 'Αρης το ρισκάρισε.

Μετά από προδοσία και μάλιστα από πρώην μαχητή του ΕΛΑΣ η θέση της ομάδας των «Αρειανών» εντοπίζεται και αρχίζουν να συρρέουν προς τα κει μεγάλες δυνάμεις της Εθνοφυλακής, της Χωροφυλακής και παρακρατικές ομάδες με επικεφαλής τον περιβόητο Βόϊδαρο, σεσημασμένο ληστή, πρώην αντάρτη του Ζέρβα και φανατικό αντικομουνιστή.

Στις 29 Μαϊου ο Ζαχαριάδης φτάνει στην Ελλάδα. Με στρατιωτικό αεροπλάνο των 'Αγγλων, μέσω Γαλλίας, φτάνει στην Αθήνα. Τα τρία χρόνια στο Νταχάου δείχνουν να μην έχουν αφήσει κανένα ίχνος πάνω του όταν από το στρατόπεδο αυτό όσοι κατάφεραν να επιζήσουν βγήκαν σκελετωμένοι.

Σαν πληροφορήθηκε την είδηση της άφιξής του ο 'Αρης στέλνει αμέσως μήνυμα στην Περιφερειακή Επιτροπή του ΚΚΕ Τρικάλων να διαβιβασθεί στο Πολιτικό Γραφείο της Αθήνας. Ζητούσε μια συνάντηση με τον Αρχηγό. Το μήνυμα αυτό δεν θα φτάσει ποτέ στα χέρια του Ζαχαριάδη. Κάπου μεταξύ Τρικάλων και Πολιτικού Γραφείου της Αθήνας το μήνυμα θα εξαφανισθεί. Ούτε και ένα δεύτερο που έστειλε θα φτάσει ποτέ. 'Αδικα ο 'Αρης θα περιμένει. Και δεν θα μάθει ποτέ, ότι δυο μέρες μετά την άφιξή του στην Ελλάδα ο Ζαχαριάδης είχε απασχοληθεί με την υπόθεσή του και η καταδικαστική απόφαση είχε ληφθεί. Την καταδίκη του από το κόμμα, ο πρωτοκαπετάνιος, θα την μάθει μια μέρα πριν από τον θάνατό του από το δημοσίευμα του Ριζοσπάστη που έγραφε.

«Η Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ αποφάσισε να καταγγείλει ανοιχτά την ύποπτη και τυχοδιωκτική δράση του 'Αρη Βελουχιώτη(Θανάση Κλάρα). Ο Βελουχιώτης ύστερα από τη Συμφωνία της Βάρκιζας συνέχισε τη δράση του. Η δράση αυτή, που μονάχα την αντίδραση μπορούσε να εξυπηρετήσει γιατί της έδινε όπλα για να χτυπά το ΚΚΕ, να παραβιάζει τη Συμφωνία της Βάρκιζας και να δικαιολογεί τα εγκλήματά της, δεν επιτρέπει πια καμιά καθυστέρηση γιά την ανοιχτή καταγγελία του 'Αρη Βελουχιώτη.» Και κατέληγε απευθυνόμενο προς τις οργανώσεις της περιοχής που εκινείτο ο 'Αρης. «...Ούτε ψωμί ούτε νερό στον Μιζέρια (Βελουχιώτη)»

Στις 18 Ιουνίου του 1945 ο κλοιός έχει γίνει ασφυκτικός γύρω από τον 'Αρη και την ομάδα του. Παρ' όλα αυτά καταφέρνει και διώχνει το μεγαλύτερο τμήμα και ο ίδιος με τον Τζαβέλα και λίγους ακόμη περνούν τον Αχελώο. Ο δρόμος προς την ελευθερία έστω και προσωρινά έχει ανοίξει. 'Αγνωστο όμως μέχρι σήμερα για ποιους λόγους δίνει εντολή να γυρίσουν πίσω και το μικρό τμήμα που τον ακολουθεί ξαναπερνάει το ποτάμι και βρίσκεται στην χαράδρα της Μεσούντας. Λίγες ώρες μετά, εκεί θα παιχτεί η τελευταία πράξη της τραγωδίας. Ο αρχικαπετάνιος του ΕΛΑΣ, ο άνθρωπος που έγραψε την ένδοξη ιστορία της Εθνικής αντίστασης, θα πέσει νεκρός.

Η ιστορία μέχρι σήμερα αναφέρει πως αυτοκτόνησε με την χειροβομβίδα που είχε μαζί του. Η αυτοκτονία δεν ταίριαζε στον χαρακτήρα του 'Αρη. Όμως ότι κι αν έγινε γεγονός είναι ότι οι κινήσεις του και η θέση του προδόθηκε από αυτούς, τους δικούς του, που ήθελαν να μείνουν πιστοί στη προδοτική Συμφωνία της Βάρκιζας.

Στις 14 Οκτωβρίου 1950, στην 3^η Συνδιάσκεψη του ΚΚΕ ο Ζαχαριάδης θα πει.

«Ο Βελουχιώτης εκτός από τα άλλα ήταν και δηλωσίας. Ο Κλάρας που είχε στρατιωτικές ικανότητες κατσαπλιαδισμού, σαν κομματική φυσιογνωμία ήταν ένας άνθρωπος που μόνο να χαντακώσει το κόμμα μπορούσε. Δούλευε διαλυτικά και χαντάκωνε το κόμμα και τον ΕΛΑΣ»

Μετά από δώδεκα χρόνια, το 1962 θα πει στον Αχιλλέα Παπαϊωάννου, ταγματάρχη του ΕΛΑΣ, που τον επισκέφτηκε στην εξορία του, στο Σουργούτ. « Ο 'Αρης ήταν ένας άξιος καπετάνιος. Λαϊκός αγωνιστής. Ήταν και έμεινε θρύλος. 'Αξιος αρχηγός του ΕΛΑΣ. Ένα ατίθασο και λογικό παλικάρι. Ήταν ο νέος Καραϊσκάκης με την πιο πλατιά έννοια σε πανελλαδική κλίμακα. Τον θυσίασα μπροστά στο τοίχος της τότε ΚΕ του ΚΚΕ. Έχω βαριά την ευθύνη γι' αυτό κι' έχω ένα ασήκωτο βάρος στη συνείδησή μου. Έπρεπε να του μηνύσω να μπει στην Αλβανία και θα ήταν αργότερα ο φυσικός αρχηγός του ΔΣΕ.» Οι δηλώσεις αυτές του Ζαχαριάδη τα λένε όλα.

Ο ’ρης είχε πολλούς εχθρούς μέσα στο κόμμα και έξω απ' αυτό. Οι πιο επικίνδυνοι όμως απεδείχθησαν οι εντός του κόμματος. Σήμερα, εξήντα χρόνια μετά τον θάνατο του συνεχίζουν να είναι πολλοί αυτοί που αγωνίζονται για να σβήσουν τη μνήμη του. Δεν γνωρίζουν όμως ότι τίποτα δεν μπορεί να σβήσει την μνήμη αυτών που έγραψαν ιστορία.

Κι' ο 'Αρης έχει γράψει ιστορία.

Νέα Υόρκη, 19.06.2005